در پنجمین روز ملی فناوری هسته‌ای با حضور رئیس جمهور از 6 دستاورد جدید هسته‌ای دانشمندان کشورمان رونمایی شد.

 در پنجمین جشن روز ملی فناوری هسته‌ای با حضور محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهور از دستاوردهای جدید دانشمندان کشورمان در عرصه فناوری هسته‌ای رونمایی شد.
تولید دی اکسید اورانیوم طبیعی با خلوص هسته‌ای به عنوان خوراک نیروگاه آب سنگین اراک، رادیو داروی ،64CU-ATSM، ساخت دستگاه طیف سنج جرمی چهار قطبی، استقرار هم‌زمان سامانه‌های پرتودهی در دو استان کشور، تولید ژنراتور رادیو دارویی گالیوم-68 / ژرمانیوم – 68 برای اولین بار در آسیا، تولید ایزوتوپ‌های پایدار در مجتمع آب سنگین اراک و ساخت اولین شتابگر الکترواستاتیک 200KeV در ایران دستاوردهای جدیدی هستند که امروز از آنها رونمایی شد.

*تولید دی اکسید اورانیوم طبیعی با خلوص هسته‌ای به عنوان خوراک نیروگاه آب سنگین اراک

در امتداد سال همت مضاعف و کار مضاعف و در طلیعه بهار سال جهاد اقتصادی و در پنجمین جشن ملی روز فناوری هسته‌ای، همگام با آغاز دوره بلوغ صنعت هسته‌ای در کشور، تلاشگران سختکوش عرصه فناوری هسته‌ای در سازمان انرژی اتمی ایران، حماسه‌ای دیگر رقم رده و دستاوردهای دیگری به ملت عزیز ایران تقدیم کردند.
پس از تکمیل چرخه سوخت هسته‌ای با همت و مجاهدت‌های خستگی‌ناپذیر جوانان کشورمان یکی از مراحل تکمیل تبدیلات اورانیوم نیز با موفقیت به مرحله تولید رسیده و واحد تولید دی‌اکسید اورانیوم طبیعی با خلوص هسته‌ای در کارخانه فرآوری اورانیوم و تولید سوخت هسته‌ای ایران راه‌اندازی شد.

راکتور تحقیقاتی اراک به دلیل وجود آب سنگین در اطراف آن، نیاز به استفاده از اورانیوم غنی شده ندارد و از اورانیوم با غنای طبیعی استفاده می‌نماید. در حالی که راکتور تحقیقاتی تهران به سوخت با غنای حدود 20 درصد نیازمند است. واحد تولید دی‌اکسید اورانیوم طبیعی با خلوص هسته‌ای در کارخانه فراوری اورانیوم و تولید سوخت هسته‌ای اصفهان با رعایت استانداردهای بین‌المللی هم‌اکنون در حال تولید ماده اصلی سوخت هسته‌ای جهت استفاد در راکتور تحقیقاتی اراک است. دستیابی به این مهم، گامی استوار و محکم در مسیر تولید سوخت مورد نیاز دیگر راکتورهای تحقیقاتی خواهد بود.
ماده اولیه مصرفی این واحد، کیک زرد یا سنگ معدن تغلیظ شده اورانیوم (U3O8) می‌باشد که با استفاده از حلال‌های معدنی و آلی طی یک فرایند پیچیده شیمیایی به پودر دی‌اکسید اورانیوم طبیعی خالص (UO2) با مشخصات ویژه هسته‌ای و قابلیت سرامیکی شدن تبدیل می‌گردد.
طراحی و ساخت این واحد به گونه‌ای انجام شده است تا به کارگیری مواد شیمیایی مضر به کمترین میزان کاهش یافته و دوباره در چرخه تولید به کارگرفته شوند. این شیوه نه تنها در بردارنده صرفه‌جویی اقتصادی است بلکه ساز و کار مطمئنی برای به حداقل رساندن آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از فرآیندهای تولید صنعتی به شمار می‌آید.
تولید اکسید اورانیوم طبیعی UO2 خالص در کشور گام مهمی است که با خود پیشرفت در عرصه فناوری هسته‌ای در ابعاد تحقیقاتی و هم‌چنین راکتورهای قدرت را به همراه خواهد داشت و می‌تواند سکوی پرتابی باشد تا فعالیت‌های تکمیلی مختلف بر این مبنا مجال بروز و ظهور یابند.
همچنین مجتمع تولید آب سنگین اراک خط تولید ترکیبات مختلف از ایزوتوپ‌های پایدار را راه‌اندازی کرده است. هر چند تولید اکسید اورانیوم طبیعی پیشرفت مهمی به شمار می‌آید ولی تولید ترکیبات ایزوتوپهای پایدار نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این راستا تولید آب سنگین با خلوص بالا در مجتمع آب سنگین اراک فرصتها و امکانات مناسبی برای تولید ایزوتوپهای پایدار در داخل کشور را فراهم نموده است. مجتمع آب سنگین اراک با استفاده از این ظرفیت تولیدی با بهره‌گیری از توانمندی‌های محققان و پژوهشگران دانشگاهی، تولید ایزوتوپهای پایدار را سرلوحه اهداف پنج ساله خود قرار داده و به عنوان اولین گام به تولید حلال‌های دوتره (NMR) اقدام نموده است.
با توجه به نیاز بیشتر آزمایشگاه‌های صنعتی و دانشگاهی کشور به این ترکیبات از یکسو و مشکلات تهیه و هزینه‌های سنگین تأمین آن از سوی دیگر، تولید این مواد در مجتمع آب سنگین اراک گامی مهم در راستای کاهش وابستگی به منابع خارجی در این زمینه به شمار می‌آید.
مجتمع آب سنگین اراک تاکنون موفق شده است پنج ترکیب دوتره برای مصارف عمومی عرضه نماید و دو ترکیب را نیز به صورت آزمایشگاهی تولید کند. این مجتمع در نظر دارد تا پایان سال 1390 حداقل پنج ترکیب ایزوتوپی دیگر را نیز تولید نماید. ترکیبات ایزوتوپی کاربردهای فراوانی در دستگاه‌های سنجشی مانند NMR، شناسایی واکنش‌های شیمیایی، تحقیقات زیست محیطی، تحقیقات پزشکی و داروسازی دارند. محصولات آنها قابل عرضه به دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کشور است. کیفیت این تولیدات قابل رقابت با مشابه خارجی است و گام مهمی در مسیر خودکفایی در این عرصه به شمار می‌آید.
با توجه به تحریم‌های اعمال شده از سوی استکبار جهانی، کلیه عملیات تدوین دانش فنی، طراحی، تامین، ساخت و راه‌اندازی واحدهای مذکور توسط متخصصان و کارشناسان صنعت هسته‌ای کشور، با رعایت تمامی جوانب ایمنی هسته‌ای انجام شده است.

*ایران چهارمین تولید کننده رادیو داروی 64CU-ATSM در جهان

بر اساس گزارش دفتر امور رسانه‌های ریاست جمهوری ، پژوهشگران پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای سازمان انرژی اتمی ایران برای اولین بار در کشور توانستند با استفاده از مواد اولیه تولیدی در این پژوهشگاه رادیو داروی 64CU-ATSM را تولید کنند.
این رادیو دارو یکی از مهمترین رادیو داروهای مورد استفاده در روش نوین تصویربرداری با گسیل پوزیترون معروف به PET می‌باشد که تشخیص بافت کم اکسیژن توسط آن با موفقیت در بیماری‌های انسانی در 3 کشور جهان آزمایش شده است. تشخیص بافت کم اکسیژن در بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان‌ها، انفارکتوس قلبی و مغزی بسیار حیاتی است.
این رادیو دارو به دلیل نیمه عمر مناسب حدود 13 ساعت یکی از بهترین کزینه‌ها در رادیوداروهای PET به شمار می‌رود و به دلیل خواص استثنایی هسته‌ای هم دارای اثرات تشخیصی و هم اثرات درمانی می‌باشد. رادیوایزوتوپ این رادیو دارو برای اولین بار در جهان و به روش ابتکاری در پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای تولید شده است.
این رادیو دارو در چارچوب طرح کلان ملی رادیو داروهای معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با موفقیت تولید شده و پس از اتمام مراحل پیش بالینی اینک آماده بهره‌برداری در مراکز پزشکی هسته‌ای کشور مجهز به دوربین PET می‌باشد.
ایران پس از کشور ژاپن دومین تولیدکننده این رادیو دارو در آسیا و چهارمین تولیدکننده در جهان محسوب می‌شود.

*ساخت دستگاه طیف سنج جرمی چهار قطبی

متخصصین و پژوهشگران سازمان انرژی اتمی ایران اولین نمونه دستگاه طیف سنج جرمی چهار قطبی را در کشور با موفقیت طراحی و تولید کردند. دستگاه بسیار پیشرفته و دارای فناوری پیچیده طیف سنجی جرمی در تشخیص میزان و درصد غنای اورانیوم در سایت‌های غنی‌سازی به کار می‌رود. این دستگاه هم‌اکنون در سایت غنی‌سازی نطنز نصب و راه‌اندازی شده است. این دستگاه از اجزایی چون چشمه یونی که کار تولید یون و پرتاب آن به قسمت آنالیزور را برعهده دارد، آنالیزور جهت فیلتر کردن ایزوتوپ‌های یونی و جداسازی و هدایت آنها به قسمت آشکارساز به کار می‌رود.
ساخت این دستگاه با توجه به تحریم ناعادلانه کشور در این زمینه و قیمت بالای آن ارزشمند و قابل توجه است.
متخصصین انرژی اتمی هم‌اکنون در حال بهینه‌سازی و اصلاح اشکالات سیستم اول از نظر قدرت تفکیک طیف‌های ایزوتوپی و پایداری طیفی هستند.

*استقرار هم‌زمان سامانه‌های پرتودهی در دو استان کشور

عملیات اجرایی استقرار سامانه‌های پرتودهی استان‌های چهارمحال بختیاری و آذربایجان شرقی به همت متخصصین پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای سازمان انرژی اتمی ایران و با حمایت مادی و معنوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری همزمان با روز ملی فناوری هسته‌ای آغاز می‌شو‌د.
این سامانه‌ها که قابل ارتقاء به پنج سامانه در نقاط مختلف کشور هستند دارای مزایای منحصر به فردی می‌باشند که از جمله می‌توان به پرتودهی بسته‌بندی نهایی محصول، عدم تاثیر دما، فشار و رطوبت بر عملکرد آن، عدم ایجاد آثار سوء بر مصرف‌کنندگان، تاثیر فوری و قابلیت استفاده فوری از محصول و همچنین عدم استفاده از افزودنی‌های شیمیایی اشاره کرد.
پرتودهی کاربردهای مختلفی در کشاورزی و صنایع غذایی، پلیمر، شیمی و محیط زیست، صنعت، پزشکی، بهداشتی و ... دارد که از جمله آنها جلوگیری از فساد محصولات کشاورزی، کاهش آلودگی‌های میکروبی، افزایش زمان ماندگاری میوه و مواد غذایی، اصلاح ساختار مولکولی و بهبود خواص حرارتی، فیزیکی و شیمیایی مواد پلیمری ارزان قیمت، حفاظت از محیط زیست با طراحی، فرمولاسیون و تهیه پلیمرهای زیست تخریب، سترون‌سازی تجهیزات و محصولات یکبار مصرف پزشکی، پرتودهی فرآورده‌های خون و لوازم آن و بازیافت ضایعات پلاستیک و تفلون و ... را می‌توان نام برد.
در این سامانه‌ها که از نوع صنعتی هستند از چشمه کبالت 60 یا سزیوم 137 برای پرتودهی استفاده می‌شود.
منسوخ شدن روش استریل با گاز اکسید اتیلن به علت آلودگی و خطرات زیست محیطی، هزینه بالا و کار زیاد در روش سنتی و از بین رفتن 20 درصد محصولات کشاورزی ایران به طور سالانه ضرورت انجام این طرح را نمایان می‌سازد.
در حال حاضر 200 سامانه پرتودهی در 32 کشور عضو آژانس از جمله آمریکا، انگلیس، فرانسه ... و ایران در حال کار می‌باشد. IR-136 تنها سامانه پرتودهی کشور است که در سال 1364 احداث و راه‌اندازی شده است.

*تولید ژنراتور رادیودارویی گالیوم-68 / ژرمانیوم – 68 برای اولین بار در آسیا

برای اولین بار در قاره آسیا ژنراتور رادیودارویی گالیوم – 68 – ژرمانیوم – 68 (Ga68/ Ge68) در پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای سازمان انرژی اتمی ایران به تولید رسید.
این سیستم رادیودارویی که در چارچوب طرح کلان ملی رادیوداروهای معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به تولید انبوه رسیده است، جایگاه ویژه‌ای در تشخیص بیماری‌ها به ویژه سرطان‌های سیستم نورواندوکرین دارد. گالیوم 68 یکی از رادیونوکلئیدهای مهم و کاربردی در حوزه پزشکی هسته‌ای جهت استفاده در تصویربرداری به روش PET می‌باشد.
محصول این ژنراتور رادیونوکلئید ژرمانیوم 68 با نیمه عمر 68.3 دقیقه می‌باشد که به دلیل عمر نسبتاً کوتاه این رادیو نوکلئید بهترین شیوه دستیابی به آن از طریق ژنراتور گالیوم – 68 / ژرمانیوم – 68 می‌باشد.
در حال حاضر مراحل بمباران، خالص‌سازی شیمیایی، کنترل کیفی‌های مرتبط و تولید اولین نمونه از این ژنراتور جهت دوشیدن گالیوم – 68 به منظور استفاده مستقیم و یا نشاندار کردن ترکیبات دیگر تشخیصی با موفقیت انجام شده است و نمونه‌های بیشتر آماده تولید و ارسال به مراکز مجهز به سیستم‌های PET می‌باشد.
تاکنون حداقل چهار رادیوداروی حاوی گالیوم – 68 به تصویب انجمن پزشکی هسته‌ای اروپا رسیده است و اینک در 28 کشور اروپایی به طور روزمره این رادیو داروها در تشخیص بیماری‌های سرطانی و برخی عفونت‌ها به کار می‌روند و سالانه این رادیو دارو به 70 هزار بیمار تزریق می‌گردد.

*تولید ایزوتوپ‌های پایدار در مجتمع آب سنگین اراک

مجتمع آب سنگین اراک با بهره‌گیری از متخصصین و محققین دانشگاهی ایزوتوپ‌های پایدار پرمصرف کشور را با موفقیت تولید نموده است و به عنوان اولین گام به تولید حلال‌های دوتره (NMR Grade) اقدام نموده است. این پروژه با هدف رفع نیاز آزمایشگاه‌های صنعتی و دانشگاهی کشور و جلوگیری از خروج ارز از کشور و همچنین کاهش وابستگی به اجرا درآمده است.
مجتمع آب سنگین اراک تاکنون عرضه پنج ترکیب دوتره برای مصارف عمومی و دو ترکیب دوتره به صورت آزمایشگاهی را با موفقیت پشت سر گذاشته است. این مجتمع در نظر دارد تا پایان سال 1390 حداقل پنج ترکیب ایزوتوپی دیگر تولید نماید. ترکیبات ایزوتوپی کاربردهای فراوانی در دستگاه‌های سنجش مانند NMR، شناسایی واکنش‌های شیمیایی، تحقیقات زیست محیطی، تحقیقات پزشکی، داروسازی و... دارد.
حلال‌های دوتره که در سال 89 در مجتمع آب سنگین اراک سنتز و تولید شده است شامل: سنتز کلروفوم دوتره، سنتز استونیتریل دوتره، سنتز استن دوتره، سدیم دوتریوم اکساید و دوتریوم کلراید می‌باشد. همچنین دو حلال سنتز دی‌متیل سولفوکساید و سنتز متانول دوتره به صورت آزمایشگاهی در سال 89 سنتز و تولید شده است.

*ساخت اولین شتابگر الکترواستاتیک 200KeV در ایران

پژوهشگران و متخصصین پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای سازمان انرژی اتمی ایران موفق شدند یک سیستم کامل شتابدهنده با انرژی بیشینه KeV200 را برای تولید باریکه پروتون، دوترون و آلفا طراحی و تولید نمایند.
در این پروژه علاوه بر ساخت ستون شتاب دهنده مناسب برای انرژی KeV200، منبع تغذیه KeV200، ترانس ایزوله KeV200، چشمه یونی از نوع فرکانس رادیویی، اتصالات و متعلقات مرتبط به هدایت باریکه در خلاء و سیستم کنترلی، مونیتورینگ و ... طراحی و ساخته شد. با اجرای موفقیت‌آمیز این پروژه که پس از طراحی و ساخت ستون شتاب دهنده با انرژی KeV150 صورت گرفته است، علاوه بر در اختیار گذاشتن ابزاری سودمند برای محققان، فن‌آوری به دست آمده برای کشور و تربیت نیروهای متخصص از دستاوردهای این طرح است.