قدر هر کس چقدر است؟ (حکمت44)

(شمار?44) و مِن حِکمَةٍ له ( علیه­السّلام )

قدر هر کس چقدر است؟

 قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِهِ وَ صِدْقُهُ عَلَى قَدْرِ مُرُوءَتِهِ وَ شُجَاعَتُهُ عَلَى قَدْرِ أَنَفَتِهِ وَ عِفَّتُهُ عَلَى قَدْرِ غَیْرَتِه‏‏ ^[1]

‏

قدر هر کس به انداز? همّت اوست و صداقت او به انداز? جوانمردیش؛

 شجاعت هر کس به قدر عزت نفس اوست و عفت او به قدر غیرتش‏.

شرح:

در اینجا به توضیح جمل? اول امام علیه السّلام می پردازیم و توضیح جملات بعدی را در مقاله های آتی خواهیم آورد إن شاء الله.

«ببخشید آقا اینو چند می فروشید؟»، «به نظرت ارزششو داره که ... ؟»، «چقدر می ارزه؟»، «این باید خیلی قیمتی باشه، درسته؟»

این سؤالات را بارها شنیده ایم. برای ما سؤال از ارزش و قدر و قیمت هر چیزی می تواند خیلی تعیین کننده باشد. تعیین کنند? اینکه وقتمان، پولمان، انرژیمان و دیگر داشته هایمان را کجا هزینه کنیم و کجا نکنیم؟ ما دوست داریم با ارزشترین و قیمتی ترین چیزها را داشته باشیم اما شاید کمتر به این فکر کرده باشیم که ارزش و قیمت خودمان چقدر است؟

برخی ارزش خودشان را به ثروت زیادشان می دانند، بعضی به شغلشان، بعضی هم به میزان سواد و معلوماتشان یا حتی به زیبایی ظاهریشان! تو ارزش خودت را به چه چیزی می دانی؟

 امیر المؤمنین علیه السّلام قدر و ارزش هر کس را به اندار? همّت او می دانند. همّت هر کس آن چیزی است که وقتی آن را ندارد بی قرار و نگران است و بدون آن آرامش ندارد و برای رسیدن به آن حاضر است از دیگر خواسته هایش بگذرد و بیشترین هزینه را صرف کند. مثلاً دانش آموزی که برای قبولی در دانشگاه از تفریحات خود می زند و سخت درس می خواند، همّتش قبولی در دانشگاه است و همّت ورزشکاری که سختی تمرینات شدید ورزشی را به جان می خرد، قهرمانی و رکوردشکنی است. اگر همّت کسی رسیدن به چیز باارزشی باشد، می گویند همّت بلند و عالی دارد.

در دین آسمانی ما، به همّت هر کس به عنوان عمل قلبیش بسیار بها داده شده است. به عنوان نمونه گفته شده شرف و فضیلت انسان به همّتهای بلند اوست^[1]. همچنین از داشتن همّت دانی و پست بسیار نهی شده است: امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمودند:

مَن کانَت هِمَّتُهُ ما یَدخُلُ بَطنَه کانَت قِیمَتُهُ ما یَخرُجُ مِنه^[2]

هر کس همّتش آنچه داخل شکمش می رود باشد، ارزش و قیمتش آنچیزی است که از شکمش خارج می شود.

در احادیث انسانهایی که همّتشان ارضای شهوات و امیال دنیوی است بسیار دور از خدا^[3] و دور از خیر و خوبی^[4] توصیف شده اند.

غلام همّت رندان بی سر و پای ام            که هر دو کَون نیرزد به پیششان یک کاه

حقیقتاً اگر کسی قدر خود و عمر گرانمایه اش را بداند و باور کند زندگی دنیا به زودی سپری خواهد شد و زندگی همیشگی آخرت فرا خواهد رسید، همّتش چگونه خواهد شد؟

چه فرصتها که گم کردم در این راه            ز بخت خوابـــنـاک غـــافـل خــویش!

مــــــرا در اول ره مـــــنزل افـــــتاد            گم آمد کشتی ام در ساحل خویش

*    *    *

این یک دو دم –که دولت دیدار ممکن است-            دریاب کامِ دل که نـه پـیـداست کــار عــمر

ممکن است بگویی غفلت از دنیا و هم? همّت را معطوف آخرت کردن موجب عقب ماندگی در رشد و پیشرفت دنیایی می شود و در نتیجه سربار دیگران خواهیم شد!

امّا تجربه نشان داده افرادی که همّتشان آخرت است در زندگی دنیا هم سخت کوشترند و هم مقاومتر. شاید به این خاطر که اینها واقعاً باور کرده اند که دنیا فرصت اندکی است که باید غنیمت شمرد تا برای آخرت توشه جمع کرد و چه توشه ای بهتر از خوبی کردن به مردم و مفید بودن برای جامع? بشری!^[5] این افراد نه تنها سربار جامعه نمی شوند بلکه از لذّت و تفریح خود می زنند تا دیگران آسوده و راحت باشند^[6] و هر چه بیشتر برای اصلاح نواقص تلاش می کنند^[7]. ضمن اینکه آخرت خواهان امتیاز دیگری هم نسبت به دنیاطلبان دارند و آن مأیوس نشدن از حوادث ناگوار زندگی است^[8]. چرا که این افراد هم? دنیا و هر چه در آن است را تمام شدنی و از بین رفتنی می دانند پس تا وقتی آسیبی به داشته های آخرتیشان نرسیده است دلیلی برای غمگین شدن نمی بینند^[9]. درست مثل کسی که در راه سفر اگر مجبور شود در کلبه ای هم بخوابد ناراحت نمی شود چرا که می داند این یک شب خیلی زود سپری می شود و به زودی در وطنش و در  خان? راحت و امن و مجلّل خود ساکن خواهد شد.

سود و زیان و مایه چو خواهد شدن ز دست            از بهر این معامله، غـمگین مـباش و شـاد

*    *    *

غم دل چند توان خورد که ایّام نماند؟            گو نَه دل باش و نه ایّام چه خواهد بودن؟

امّا مژده ای دیگر برای آسمانی همّتان!

رازی از رازهای آسمان که جز انسانی آسمانی نمی تواند از آن خبر دهد!

ای کسانی که همّتتان را از زمین برگرفته اید و به آسمان چشم دوخته اید، شما در زمین هم آسمانی خواهید زیست!

امیر آسمانها و زمین، امیرالمؤمنین علیه السّلام مژده دادند:

مَنْ کَانَتْ هِمَّتُهُ آخِرَتَهُ کَفَاهُ اللَّهُ هَمَّهُ مِنَ الدُّنْیَا ^[10]

هر کس همّتش آخرتش باشد، خداوند اندوه و گرفتاری دنیایش را برطرف خواهد کرد.

-----------------------------------------------------------

پی نوشت ها:

[1] الشّرف بالهمم العالیة لا بالرّمم البالیة. )غرر الحکم و درر الکلم صفحه 686 ج 2(

[2] غررالحکم ص : 143 ش: 2577

[3] أَبْعَدُ مَا کَانَ الْعَبْدُ مِنَ اللَّهِ إِذَا کَانَ هَمُّهُ بَطْنَهُ وَ فَرْجَه‏ (بحارالأنوار ج : 10 ص : 108)

[4] ما أبعَدَ الخَیر مِمَّن هِمَّتُهُ بَطنُهُ و فَرجُهُ‏ (غررالحکم ص : 143 ش: 2580)

[5] َ خَیْرُ النَّاسِ أَنْفَعُهُمْ لِلنَّاس‏ (مستدرک‏ الوسائل ج : 12 ص : 391)

[6] َ مَنْ لَمْ یَهْتَمَّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِینَ فَلَیْسَ بِمُسْلِم‏ (الکافی ج : 2 ص : 164)

[7] هِمَّةُ الْعَقْلِ تَرْکُ الذُّنُوبِ وَ إِصْلَاحُ الْعُیُوبِ (بحارالأنوار ج : 1 ص : 161)

[8] لِکَیْلا تَأْسَوْا عَلى‏ ما فاتَکُم‏ (حدید: آی? 23)

[9] َ مَنْ زَهِدَ فِی الدُّنْیَا هَانَتْ عَلَیْهِ الْمَصَائِب‏ (الکافی ج : 2 ص : 132)

[10] الکافی ج : 8 ص :307

منببع: سایت تخصصی امیرالمومنین حضرت علی