اسلام، به جمال زنان توجه کرده و زینت و آرایش او را براى همسر بسیار با ارزش شمرده است، اما علاوه بر آن زیبایى را در حفظ عفت و پاکدامنى مى‏داند و آن را براى زنان شایسته مى‏شمرد. پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله در روایتى، عفت و پاکدامنى را زینت زنان دانسته است.

1. نحوه سخن گفتن
------------------------
خداوند در قرآن کریم مى‏فرماید:
... فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفاً...1
یعنى: به گونه‏اى هوس‏انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع کنند بلکه سخن شایسته بگویید... .
افزون بر نازک نکردن صدا، زنان باید محتواى کلامشان نیز نیکو باشد و از وارد شدن در هر محاوره‏اى جدا پرهیز کنند. اگر زنان به این آموزه قرآنى، پایبندى نشان دهند، از حوادث و زیان‏هاى مخاطره‏انگیز به دور خواهند ماند.
در تفسیر نمونه درباره این آیه آمده است:
بلکه به هنگام سخن گفتن، جدى و خشک و به طور معمولى سخن بگویید؛ نه همچون زنان کم شخصیت که سعى دارند با تغییرات تحریک کننده که گاه توأم با ادا و اطوار مخصوصى است و افراد شهوتران را به فکر گناه مى‏افکند.2
قرآن مجید، به نحوه سخن گفتن زنان توجه خاصى نموده و به دنبال نهى از خضوع و نرمش کلام، به سخن شایسته دعوتشان مى‏کند (وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفا).

2. لباس زن در خارج از منزل
--------------------------------
امام صادق علیه‏السلام مى‏فرماید:
لا! ینْبَغِى لِلْمَرْأَةِ أَنْ تُجَمِّرَ ثَوْبَها إِذا خَرَجَتْ [مِنْ بَیتِها].3
یعنى: سزاوار نیست که زن با لباس خوشبو [از خانه ]خارج شود.
اسلام، به جمال زنان توجه کرده و زینت و آرایش او را براى همسر بسیار با ارزش شمرده است، اما علاوه بر آن زیبایى را در حفظ عفت و پاکدامنى مى‏داند و آن را براى زنان شایسته مى‏شمرد. پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله در روایتى، عفت و پاکدامنى را زینت زنان دانسته و مى‏فرماید:
أَلْعَفافُ زِینَةُ النِّساءِ.4
همچنین در روایتى دیگر مى‏فرماید:
ما زانَ اللّهِ عُبْدا بِزِینَةٍ أَفْضَلَ مِنْ عَفافٍ فِى دِینِهِ وَ فَرْجِهِ.5
یعنى: بهترین چیزى که خداوند بنده‏اش را به آن زینت کرده، پاکدامنى در دین و دامن است.
بنابراین، زینت و ارزش یک زن و دختر مسلمان، به تقوا و دیانت اوست و پاکدامنى و متانت او هم از دیانت سرچشمه مى‏گیرد. در روایات اسلامى براى بسیارى از نعمتهاى الهى، زکات قرار داده شده است؛ براى مثال، زکات علم، انتشار آن؛ زکات شجاعت، جهاد؛ زکات بدن سالم، روزه گرفتن و زکات زیبایى، نیز پاکدامنى دانسته شده است. روایتى از حضرت امیر علیه‏السلام گویاى این امر است:
زَکاةُ الْجَمالِ الْعِفافُ.6
پیشوایان معصوم علیهم‏السلام پوشش و عفاف و پاکدامنى را همواره مورد عنایت قرار مى‏دادند و زنان مسلمان را به چنین خواسته‏اى رهنمون مى‏شدند و با قول و فعل و تقریر، رضایت خود را از پوشش متناسب زنان اعلام مى‏داشتند؛ چنان که در روایتى حضرت على علیه‏السلام مى‏فرماید:
در روزى تار و بارانى به همراه رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله در بقیع نشسته بودم که زن سوار بر مرکبى عبور کرد. دست حیوان داخل گودالى افتاد؛ در نتیجه، زن به زمین خورد. پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آلهچهره مبارکشان را برگرداندند. عرض کردند: اى رسول خدا! آن زن، شلوار پوشیده است. پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله سه بار فرمودند: خدایا! زنانى را که از شلوار استفاده مى‏کنند، مورد مغفرت قرار بده! اى مردم! از شلوار استفاده کنید؛ چرا که شلوار پوشاننده‏ترین لباسهاى شما مى‏باشد و با آن، زنانتان را هنگامى که از خانه خارج مى‏شوند، حفظ کنید.7
شبیه این توصیه را حضرت على علیه‏السلام نیز دارند:
عَلَیکُمْ بِالصَّفِیقِ مِنَ الثِّیابِ فَإِنَّ مَنْ رَقَّ ثَوْبُهُ رَقَّ دِینُهُ.
یعنى: بر شما لازم است لباس ضخیم بپوشید؛ زیرا هر کس لباسش نازک است، دینش نیز همچون لباسش نازک و ضعیف است.

3. کفش زنان مسلمان
--------------------------
در صدر اسلام، زنان عرب به پاى خود خلخال مى‏بستند که در موقع راه رفتن سر و صداى زیادى از آن برمى‏خاست و نظر مردان نامحرم را جلب مى‏کرد. به همین جهت، خداوند بانوان را از این کار، که باعث تحریک بیگانه مى‏شد، برحذر داشته و در کریمه قرآنى فرموده‏اند:
وَ لا یضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیعْلَمَ ما یخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ8
یعنى: هنگام راه رفتن، پاهاى خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانشان معلوم شود و صداى خلخالى که برپا دارند، به گوش رسد.
در ادامه آن، آمده است:
وَ تُوبُوا إِلَى اللّهِ جَمِیعاً أَیهَا الْمُؤمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ
یعنى: همه به سوى خدا بازگشت کنید! باشد که رستگار گردید.
فاضل مقداد، در کنز العرفان مى‏گوید:
برخى از زنان عرب، خلخال به پا مى‏کردند و براى این که بفهمانند خلخال به پا دارند، پاى خود را محکم بر زمین مى‏کوفتند و آیه، آنان را از این عمل، نهى مى‏کند.9
بدین‏سان آیه از هر گونه راه رفتن که زمینه توجه مردان را ایجاد کند، نهى مى‏کند لام تعلیل (لِیعلم)، دلالت دارد که علت کوبیدن پا به زمین، اعلام زینت مى‏باشد؛ خواه قصد اعلام زینت وجود داشته باشد یا نداشته باشد.10
مفسران با توجه به شأن نزول، سیاق و محتوا و آهنگ آیه، قاعده کلى و ضابطه عامى داده‏اند که نهى از کوبیدن پا بر زمین، بیانگر نهى از هر چیزى است که توجه نامحرم را جلب کند و نگاه‏ها را برانگیزد و زمینه فساد ایجاد کند.
توجه به این آیه، سختگیرى اسلام را در مورد حفظ عفت عمومى نشان مى‏دهد. امروزه هم زنان بر اساس این آموزه قرآنى، باید از پوشیدن کفش‏هاى پاشنه بلند صدادار که توجه دیگران را به آنان جلب مى‏کند، بپرهیزند. افزون بر این که پوشیدن چنین کفشهایى علاوه بر ایجاد صدا که توجّه نامحرمان را به سوى آنان جلب مى‏کند، در نوع راه رفتن زنان نیز تغییراتى ایجاد مى‏کند و سنگینى در راه رفتن را از آنان مى‏گیرد و ناخواسته حرکات بدنى نامناسبى را موجب مى‏شود.

4. پاسدارى از دیدگان خود و نگاه دیگران
---------------------------------------------
خداوند در قرآن مى‏ فرماید:
وَ قُلْ لِلْمُؤمِناتِ یغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ.11
یعنى: اى رسول! به زنان با ایمان بگو چشم‏هاى خود را فرو گیرند و از نگاه کردن به مردان نامحرم خوددارى کنند و دامان خود را حفظ نمایند.
اساسا بسیارى از گناهان در نتیجه نگاه است و نگاه، تیرى از تیرهاى شیطان و وسیله‏اى براى انحراف و گمراهى است. وظیفه هر زن مسلمان این است که از حرکات تحریک‏زا بپرهیزد و تا آنجا که مى‏تواند از مواجهه و رویارویى غیرضرورى با نامحرمان دورى کند. زنان و مردانى که در نهادها و ادارات و کارخانه‏ها و مؤسسات خصوصى و دولتى به کار مشغولند باید دقت بیشترى به این امور داشته باشند.
از این آیه استفاده مى‏شود که چشم‏چرانى بر زنان نیز حرام است. حضرت على علیه‏السلام مى‏فرمایند:
بهترین ویژگى زنان، بدترین خصلتهاى مردان است مانند کبر، ترس و بخل؛ زیرا اگر زن در برابر بیگانگان متکبر باشد، رام نخواهد شد و چنانچه بخیل باشد مال خود و شوهر را حفظ مى‏کند و با صفت ترس، از هر چیزى واهمه دارد.12

فرجام سخن
---------------
مردان با غیرت و زنان با آزرم و حیا باید از عفت عمومى پاسدارى کنند. در حقیقت، عفت و پاک‏دامنى همانند پرده‏اى است که دو پرده دیگر؛ یعنى حجاب و حیا از آن محافظت مى‏کنند. اگر زن در مسیر انحراف گام بردارد، ابتدا از حیاى زن کاسته مى‏شود. سپس حجاب او سست مى‏گردد و آن‏گاه بى‏عفتى دامن‏گیرش مى‏شود. در حدیث آمده است: "سَبَبُ الْعِفَّةِ الْحَیاءُ؛ پیش درآمد عفت و پاک‏دامنى، داشتن حیاست ".13 عفت در روایات از چنان اهمیتى برخوردار است که آن را بهترین رفتار شمرده‏اند. امام باقر علیه‏السلام مى‏فرماید: "ما عُبِدَ اللّه‏ُ بِشَىْ‏ءٍ أَفْضَل مِنْ عِفَّةِ بَطْنٍ وَ فَرْجٍ؛ خداوند به چیزى والاتر از پاک‏دامنى شکم و شهوت عبادت نشده است ".14
هویت و شخصیت خانواده در گرو پاک‏دامنى و عفت است. خداوند دراین‏باره مى‏فرماید: "وَ لْیسْتَعْفِفِ الَّذِینَ لایجِدُونَ نِکاحا حَتّى یغْنِیهُمُ اللّه‏ُ مِنْ فَضْلِهِ؛ آنان که راهى براى ازدواج نمى‏یابند، عفاف و پاک‏دامنى پیشه سازند تا خداوند از فضل و رحمت خویش، آنان را بى‏نیاز گرداند. " (نور: 34) جامعه سالم در دامان مادران پاک‏دامن و عفیف شکل مى‏گیرد، چنان‏که در حدیث آمده است: "طُوبى لِمَنْ کانَتْ اُمُّهُ عَفِیفَةً؛ خوشا به سعادت کسى که مادرش عفیف و پاک‏دامن باشد ".15
زنان پاک‏دامن حتى در نگاه مردان بى‏بندوبار و چشم‏چران نیز مورد احترام هستند و این، رمز تأکید بر عفت و پاک‏دامنى زن است. مقام معظم رهبرى در این زمینه مى‏فرماید:
عفت در زن، وسیله‏اى براى تعالى و تکریم شخصیت زن در چشم دیگران حتى در چشم خود مردان شهوت‏ران و بى‏بندوبار است. عفاف مخصوص زنان نیست. مردان نیز بایستى عفیف باشند منتها چون در جامعه، مرد به‏خاطر قدرت جسمانى مى‏تواند به زن ظلم کند و برخلاف تمایل زن رفتار نماید، روى عفت زن بیشتر تکیه و احتیاط شده است.16
حیا، سرچشمه عفاف است و در روایت آمده است حیا هرجا باشد، به آن بها و قیمت مى‏بخشد و فحش و ناسزاگویى هر کجا جاى گیرد، آنجا را از اعتبار و هستى ساقط مى‏کند.17
زن مسلمان با رفتارى متناسب و متین، زمینه گسترش عفت را فراهم مى‏آورد. نباید تنها به پوشش ظاهرى بسنده کرد، بلکه باید به ملکه تقواى درونى توجه شود؛ زیرا پوشش بدون اعتقاد درونى، همچون کالبدى بى‏روح است. پوشش، امنیت به همراه دارد و عامل مهمى براى آزادى زنان است، نه اسارت آنان. اسلام با طرح پوشش مناسب، جواز حضور زنان را در اجتماع فراهم آورده است. حضور زن در اجتماع باید با وقار و متانت آمیخته بوده و از هیجان‏انگیزى و ایجاد زمینه‏هاى فساد به دور باشد. زن نباید به‏گونه‏اى گام بردارد که زینت‏هایش آشکار شود و مردان را به سوى خود جلب کند.
اسلام براى سلامت جامعه و جلوگیرى از ایجاد زمینه‏هاى فساد، براى حضور زن در اجتماع، شرایطى قائل شده است. وقار در سخن گفتن و سلامت نفس از آن شرایط است. در حدیثى از پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله رسیده است: "أَىُّ امْرَأَةٍ تَطَیبَتْ لِغَیرِ زَوْجِها ثُمَّ خَرَجَتْ مِنْ بَیتِها فَهِىَ تُلْعَنُ حَتّى تَرْجِعَ إِلى بَیتِها مَتى ما رَجَعَتْ؛ هرگاه زنى براى غیر شوهرش خود را معطر کند و از خانه‏اش خارج شود، تا زمانى‏که به خانه برمى‏گردد، لعنت مى‏شود. "18 همچنین رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آلهمى‏فرماید: "لَعَنَ اللّهُ الْمُتَشَبِّهِینَ مِنَ الرِّجالِ بِالنِّساءِ وَ الْمُتَشَبِّهاتِ فِى النِّساءِ بِالرِّجالِ؛ خداوند، مردهایى را که شبیه زنان شوند و زن‏هایى را که شبیه مردان شوند، لعن کرده است ".19

پی نوشت
______________________________________________________________________________
1 . احزاب / 33ـ32.
2 . ناصر مکارم شیرازى و دیگران، تفسیر نمونه، ج 17، ص 289.
1 . محمد بن یعقوب کلینى، الکافى، ج 5، ص 519.
3 . نهج الفصاحه، ح 2008.
4 . همان، ح 2600.
5 . محمد محمدى رى‏شهرى، میزان الحکمه، ج 4، ص 226.
6 . میرزا حسین نورى، مستدرک الوسائل، ج 1، ص 208؛ وسائل الشیعه، ج 4، ص 389 و ج 5، ص 29.
7 . نور: 31.
8 . فاضل مقداد، کنزالعرفان، ج 2، ص 224.
9 . ر.ک.: وهبه زحیلى، التفسیر المنیر، ج 18، ص 221.
10 . نور: 31.
11 . نهج‏البلاغه، کلمات قصار، ش 234.
12 . غررالحکم، ص 257، ح 5444.
13 . کافى، ج 2، ص 79.
14 . بحارالانوار، ج 5، ص 215.
15 . امیرحسین بانکى پورقره، آیینه زن مجموعه موضوعى سخنان مقام معظم رهبرى، ص 150.
16 . بحارالانوار، ج 76، ص 111.
17 . وسائل الشیعه، ج 14، ص 114.
18 . بحارالانوار، ج 103، ص 258.

منبع : کتاب "مروارید عفاف "