این حالت روحی و روانی ، یعنی نگرانی نسبت به درک فضیلت اوقات و ایام و انجام اعمال و عبادات از نشانه های لطف خداوند متعال به انسان است و این دغدغه یکی از نعمت های بزرگ الهی است که اگر به خوبی از آن استفاده کنید می توانید موفق به انجام کارهای خوب و رسیدن به درجات عالی شوید!

در اسلام نسبت به انجام مستحبات یک سفارش کلی شده است که ائمه علیهم السلام فرموده اند: «مستحبات را تا جایی به جا آورید که به واجبات شما ضرر نزند»[1]هم چنین فرموده اند: «مستحبات را تا جایی که نشاط دارید و از آن ها لذت می برید بجا آورید و هر گاه احساس کردید که میلی به آنها ندارید مستحبات را رها کرده به سراغ واجبات بروید و به واجبات اکتفا کنید»[2]

با توجه به این اصل کلی اگر شما علاقه و نشاط به انجام امور مستحب و درک فضیلت های اعمال غیر واجب دارید، بهتر است از راهی که علمای اخلاق ارائه کرده اند، یعنی «مرابطه» استفاده نمائید. البته برای انجام مثل خواندن نمازهای نافله، دائم الوضو بودن، نماز شب، قرائت و تدبر در قرآن، راز و نیاز با خدا، انجام اعمال مخصوص هر ماه و... ، باید یک برنامه زمان بندی داشت و هر کدام را در زمان خاص خود انجام داد و لذت و نشاط از آن را در وجود خود ایجاد کرد.

مثلا در مرحله اول، از دائم الوضو بودن شروع کنید و در مرحله بعد انجام نافله های روزانه و... اما منظور از «مرابطه»[3]این است که برای انجام واجبات و مستحباتی که نفس انسان از آنها فرار می کند، و هم چنین برای ترک محرمات و مکروهاتی که نفس انسان به آنها علاقه نشان می دهد، باید دستورات چهارگانه (مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاتبه) را در وجود خود پیاده کنیم.

1- مرحله اول «مشارطه» است و عبارتست از اینکه شخص در هر شبانه روز یک بار در اول روز (بعد از نماز صبح) با نفس خود عهد و پیمان می بندد که چه کارهایی را انجام بدهد و چه کارهایی را ترک کند و مزیت ها و ضررهای هر کدام را برای نفس خود بیان (تلقین) می کند و از نفس خود تعهد می گیرد و با او شرط می کند که در انجام این اعمال کوتاهی نکند و اگر کوتاهی کند عقاب خواهد شد و نوع عقوبت و مجازات را نیز معلوم کند.

2- مرحله دوم «مراقبت» است که انسان باید در طول روز متوجه و مراقب نفس خود باشد و او را به حال خود رها نسازد. چرا که اگر نفس به حال خود رها شود، همه سفارش های گذشته را فراموش خواهد کرد و عهد و پیمان را خواهد شکست. هم چنین باید مواظب و مراقب باشد اعمالی را که انجام می دهد خالصانه، به دور از شرک و ریا و منت باشد.

3- مرحله سوم «محاسبه» است که باید در پایان روز، قبل از خوابیدن زمانی را تعیین کند و به حساب کارهای روزانه و تطبیق آن با قرارداد و شرط و شروط ها و و وصیت های اول روز بپردازد و اگر اعمال مطابق آن شرط ها بوده است، نفس را دعا و خدا را شکر کند و اگر کوتاهی کرده، از او قضا و جبران آن را  طلب کند و اگر احیانا معصیتی را مرتکب شده، در مقام نکوهش او برآید و نفس خود را به زجر افکند و تلافی آن را از او بخواهد.

4- مرحله چهارم «معاتبه و استیفاء» است، یعنی اگر بعد از محاسبه، نفس خود را خیانت کار و مقصر یافت، نباید به سادگی از او بگذرد زیرا اگر بی تفاوت باشد باعث جرأت نفس در انجام محرمات بیشتر می شود و معصیت های زیادتری را مرتکب خواهد شد.

پس باید در مقام عقاب و تنبیه نفس بر آید و او را با انجام عبادت های سخت (روزه های پی در پی) و صدقه دادن اموالی که مورد علاقه اوست، تنبیه کرد. و اگر غذای مشتبهی خورده است، او را گرسنگی دهد و اگر غیبت مسلمانی را کرده، مدح او را بگوید، و اگر در نمازی سهل انگاری کرده باشد، نماز بسیار به جا آورد و... و خلاصه اگر هر تخلفی کرده مناسب با همان تخلف و طبق همان مجازاتی که در مرحله «مشارطه» برای او تعیین کرده است، نفس خود را مجازات نماید.

اگر شما این دستور العمل را در مورد مستحباتی که دوست دارید، انجام دهید و مرحله به مرحله اجرا کنید، انشاء الله موفق خواهید شد.

نکته دیگری که در بوجود آوردن این حالت های مورد علاقه در انسان بسیار موثر است، همنشینی با افرادی است که اهل این امور مستحبی هستند، افراد نماز شب خوان، افراد اهل عبادت و... که از دوستی و مصاحبت و همنشینی با این افراد نباید غفلت کرد. اگر خدای متعال لذت این گونه اعمال و عبادت ها را به انسان بچشاند، دیگر آنها را رها نخواهد کرد. خداوند این حال را نصیب و روزی همه علاقمندان بگرداند انشاء الله.

************
پی نوشت:
[1]- بحار، ج 78، ص 109- نهج البلاغه، حکمت 279- میزان الحکمه، ج 10، ص 195.
[2]  - فروع کافی، ج 3، ص 454- میزان الحکمه، ج 10، ص 194، چاپ دفتر تبلیغات.
[3]- نراقی، ملا احمد، معراج السعاده، ص 544-550.
 
منبع : پایگاه حوزه