یکی از راههای شناخت وظیفه و مسئولیت انسان در برابر دین، بررسی اهداف و فلسفه رسالت پیامبر(ص) است؛ زیرا از این راه می توان ضمن شناخت فلسفه رسالت و نقش دین در زندگی انسان و جایگاه و کارکرد آن، وظیفه و مسئولیت خود را به عنوان مؤمن به رسالت شناخت.
یکی از راههای شناخت وظیفه و مسئولیت انسان در برابر دین، بررسی اهداف و فلسفه رسالت پیامبر(ص) است؛ زیرا از این راه می توان ضمن شناخت فلسفه رسالت و نقش دین در زندگی انسان و جایگاه و کارکرد آن، وظیفه و مسئولیت خود را به عنوان مؤمن به رسالت شناخت.
نویسنده در این مطلب با مراجعه به آیات قرآنی، مجموعه ای از موضوعات را به عنوان فلسفه و حکمت رسالت پیامبر گرامی(ص) معرفی کرده است. با بهره گیری از این مجموعه می توان جایگاه و کارکرد دین را در زندگی بشر نیز به دست آورد و وظیفه و مسئولیت خود را شناخت. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.
نقش دین در زندگی انسان
یکی از پرسش های اساسی درباره دین، نقش و کارکردهای آن در زندگی بشر است. هر کسی با توجه به فهم و درک خود به این پرسش پاسخ می دهد. علوم بشری مانند روان شناسی و جامعه شناسی در پاسخ به این پرسش ها، از روش تحلیل انسان و جامعه بهره می برند و با توجه به کارکردهای دین، به تبیین آن می پردازند و جایگاه و نقش آن را تعریف می کنند.
اما اگر بخواهیم پاسخی مناسب به این پرسش بدهیم، بهترین و درست ترین کار این است که به مطالعه دین بپردازیم و رسالتی که دین برای خود تعریف کرده را بیان کنیم. در این روش ما به جای این که از نگرش و رویکرد بیرون دینی علومی چون فلسفه دین و جامعه شناسی دین استفاده کنیم و به عنوان ناظر بیرونی به تحلیل و تبیین نقش و کارکردهای دین بپردازیم، به سراغ خود دین می رویم و از یک نگاه شبه کلامی، از دین می خواهیم تا تفسیر خود را از نقش و کارکرد دین ارائه دهد.
تفاوت دو روش و رویکرد در این است که در رویکرد بیرون دینی، ناظر، به تبیین کارکردهای واقعی دین توجه دارد و به ادعا و اهداف آرمانی دین و نقش آن در زندگی توجهی ندارد. این روش کمک می کند تا انسان بتواند کارکردهای مثبت و منفی دین را به دست آورد و تحلیل و تبیین نماید که دین تا چه اندازه نقش مثبت و منفی در زندگی بشر داشته است. با چنین رویکردی است که جامعه شناسان دینی، به نتایج متفاوت و متضاد درباره کارکرد و نقش دین می رسند و برخی آن را عامل همگرایی و انسجام اجتماعی و برخی دیگر آن را افیون توده ها می شمارند و یا کارکردهای منفی یا مثبتی را با توجه به جامعه آماری و تحلیل و تبیین های آن ارایه می دهند. بسیاری از کتب جامعه شناسی دین با این رویکرد نگاشته و تدوین می شود.
اما در روش و رویکرد درون دینی، بی توجه به کارکردهای واقعی آن در ابعاد روان شناسی، جامعه شناسی و مانند آن، تحلیل گر به کارکردهای حقیقی و آرمانی دین توجه دارد. البته می توان با بهره گیری از هر دو روش درون و برون دینی، به ارزیابی دقیق تری درباره دین و نقش آن رسید؛ چرا که از طریق جامعه شناسی دین مثلا می توان، تأثیرات و بازخوردها را به دست آورد و دانست که آیا آن حقیقت به واقعیت پیوسته است یا خیر؟ یا چه علل و عواملی موجب شده است تا دین نتواند کارکردهای حقیقی خود را داشته باشد و به آن اهداف و نقش مثبت خود جامه عمل بخشد.
به عنوان نمونه اگر دین برای خود نقشی چون آرامش روانی و یا انسجام اجتماعی تعریف کرده، با رویکرد روان شناسانه و یا جامعه شناسانه می توان دریافت که آیا دین توانسته است به این اهداف دست یابد یا آن که خلاف فلسفه وجودی اش موجب اضطراب یا واگرایی شده است؟ در این صورت است که می توان به تحلیل حقیقت و واقعیت و ارزیابی آن پرداخت و علل و موانع رسیدن به این اهداف و فلسفه وجودی را تبیین کرد و توصیه های مناسب ارایه داد.
آن چه در این مطلب مورد توجه است، تبیین فلسفه رسالت دین و اهداف آن از زبان دین است تا بتوان براساس آن دریافت که آیا این هدف و فلسفه از دین و رسالت، تحقق یافته یا نیافته است؟ و اگر تحقق نیافته علل و عوامل بازدارنده چیست؟
نظر
 |
آنان حزب شیطانند
بندگان خدا، شما را به تقواى الهى سفارش مى کنم، و از اهل نفاق مى ترسانم، چرا که آنان گمراه و گمراه کننده اند، و دچار لغزش و لغزاننده اند. رنگ به رنگ مى شوند، و به حالات گوناگون ظاهر مى گردند، به هر وسیله کوبنده اى براى گمراه کردن شما متوسل مى شوند، و در هر کمین گاهى کمین مى گیرند.
امیر مؤمنان علی (ع) در خطبه 185 نهج البلاغه در توصیف منافقان و نشانه های آنها می فرمایند:
«خداوند را بر توفیقى که در بندگى عنایت کرده، و از معصیت بازداشته سپاس مى گوییم و اتمام نعمت و چنگ زدن به ریسمانش را از او درخواست مى نماییم. و شهادت مى دهیم که محمد بنده و فرستاده اوست، آن وجود مبارکى که در راه خشنودى او در هر بلا و سختى فرو رفت، و از هر شربت بلایى جامى نوشید، در حالى که نزدیکانش از او روى گرداندند، و بیگانگان بر دشمنی اش اتفاق داشتند، عرب براى جنگ با او عنان گسیخته بود، و مرکب ها را براى کارزار با او به تازیانه رانده بود، تا دشمنى خود را به ساحت مقدسش وارد کند، از دورترین خانه، و بعیدترین جـایـگاه .
بندگان خدا، شما را به تقواى الهى سفارش مى کنم، و از اهل نفاق مى ترسانم، چرا که آنان گمراه و گمراه کننده اند، و دچار لغزش و لغزاننده اند. رنگ به رنگ مى شوند، و به حالات گوناگون ظاهر مى گردند، به هر وسیله کوبنده اى براى گمراه کردن شما متوسل مى شوند، و در هر کمین گاهى کمین مى گیرند. قلوبشان فاسد، و ظاهرشان پاک مى نماید.
براى فریب مردم به دور از دیده حرکت مى کنند، و چون روباه در میان جنگل انبوه از درخت مى جهند. وصفشان به ظاهر دواى درد، و گفتارشان شفاست، امّا عملشان دردى است بى دوا. بر راحت مردمان حسد مى برند، بر گرفتارى دیگران مى افزایند، و امیدواران را نومید مى کنند. اینان را به هر راهى افتاده اى، و در هر دلى شفیعى، و در هر غم و اندوهى اشکى است. مدح و ثناى یکدیگر را به هم وام دهند، و پاداش آن را متوقعند.
در سؤال اصرار ورزند، و به وقت سرزنش پرده درى کنند، و اگر در قضیه اى حَکَم قرار گیرند اسراف در ستم نمایند. برابر هر حقّى باطلى، و براى هر راستى کژى اى، و براى هر زنده اى قاتلى، و براى هر درى کلیدى، و براى هر شبى چراغى آماده کرده اند.
با اظهار بى رغبتى زمینه ساز طمع خود هستند تا بازارشان را به پا دارند، و متاع هاى فاسد به ظاهر نفیس خود را رواج دهند.باطل مى گویند ولى حق جلوه مى دهند، و بد وصف مى کنند و زیبا مى نمایانند. راه سخت و تنگ باطل را آسان جلوه مى دهند، و از راه حق بر این پایه که راهى سخت و تنگ است مى ترسانند. اینان یاران شیطان، و زبانه هاى آتشند.
«آنان حزب شیطانند، و بدانید حزب شیطان زیانکارانند.»
منبع: خطبه 185 نهج البلاغه
امروز منافقین و جبهه ملى و حزب دمکرات و تمامى ضدانقلابیون دست در دست یکدیگر گذاشتهاند تا شما و انقلاب پاک ملت را نابود کنند ... مگر نمىبینید که هر روز در گوشهاى جمع مىشوند و دست به خرابکارى مىزنند؟ مگر نبود که اگر حضور شما نبود، آبروى انقلاب شما را در جهان ریخته بودند؟
12 فروردین 60 : فرمان هفت ماده‌ای
-----------------------------------------
اکنون به حکم اداى وظیفه خدمتگزارى به ملت شریف، لازم است تذکراتى گرچه تکرارى است، بدهم:
1- به تمام گروهها و سازمانها و احزاب و دستجات در سراسر ایران اعلام مىشود که اگر سلاح خود را تحویل دهند و اظهار ندامت کنند، به آنان تأمین داده مىشود و مىتوانند برادروار در کشورشان زندگى نمایند و آنچه گذشته است، مورد عفو است؛ و اگر به جنایات خود ادامه دهند، روزى که پشیمان شوند، به حکم اسلام، از آنان پذیرفته نخواهد شد...
2- ... لازم است کسانى که به کشور و اسلام و ملت علاقه مند هستند، این راه نجات را که راه حق و مرضىّ خداوند متعال است، ادامه دهند و از کوچکترین اختلافات یا دامن زدن به آن، که راه شیطان و مخالف رضاى حق تعالى است احتراز نمایند تا در دنیا و آخرت سعادتمند شوند و کشور راه سازندگى را پیش گیرد .
3- بر جمیع سخنرانان، چه در محیطهاى باز و چه بسته و تمام نویسندگان، تکلیف حتمى شرعى است که حتى بهطور اشاره و کنایه، از گفتار و نوشتههاى اختلافانگیز اجتناب نمایند که امروز اختلاف براى امت اسلامى، سم کشنده است.
7- از عموم ملت عزیز مىخواهم که از شایعهها که از طرف گروههاى وابسته به رژیم سابق و یا ابرقدرتها پخش مىشود، بى اعتنا بگذرند و به اکاذیب آنان گوش نکنند. اکنون که مخالفین انقلاب از توطئههاى گذشته مأیوس شدهاند، به شایعه سازى و دروغ پردازى کمر بسته و مىخواهند مردم را از این راه مأیوس کنند و کشور را به دامان چپ و یا راست بکشانند...1
شهید بهشتی زمانی می فرمودند:ما طلبه‌ها وقتی پای درس آقای بروجردی بودیم، که آن موقع مرجع تقلید عام بود، و وقتی پای درس امام بودیم درباره مسایل علمی که بحث می‌شد امام و استاد حرفی می‌زد و ما شروع می‌کردیم به اشکال کردن و انتقاد کردن ما اشکال می‌کردیم و مرجع فتوی می‌داد اما در مقام رهبری موضوع فرق می‌کرد و درس فقهی بود، ما هم با جوش و خروش شروع می‌کردیم به ان قلت قلت کردن، بعد هم به فتوای مرجع عمل می‌کردیم، ولو با این ان قلت قلت ما جور درنمی‌آمد ما اینها را با هم یاد گرفته بودیم هم حریت، هم انتقاد، هم ان قلت قلت و هم تعبد به فتوی، در زمینه رهبری هم، همین طور هم حریت، هم انتقاد و هم تذکر و نصیحت، و هم آخر سر این که از آقا می‌پرسیدیم بالاخره تصمیم شما چیست؟ و ایشان هم می‌گفتند ما هم عمل می‌کردیم ولو این که برخلاف نظر خودمان بود.
ماه‌ها پیش، در حضور آقای بنی‌صدر و آقای بازرگان با امام بر سر مسایل اداره جمهوری اسلامی بحث کردیم خیلی آزادتر، این را خود آقای بازرگان هم می‌گفتند .
ایشان می‌گفتند فقط شما هستید که می‌بینم با صراحت و قاطعیت در جلسات شور با امام مباحثه می‌کنید این را خودشان هم می‌گفتند ما هنوز همان رابطه طلبگی‌مان را با امام حفظ کرده‌ایم اما در پایان مباحثه وقتی ایشان تصمیمی می‌گرفتند، ما دیگر با ایمان آن را اجرا می‌کردیم، ولو این تصمیم برخلاف ان قلت قلتهایی بود که در همان جلسه با ایشان می‌کردیم چنیدن بار این پیش آمد در حضور آن برادران چندین بار، ولی قبلاً که حضور امام می‌رسیدیم خیلی بیشتر .
خوب دقت کنید که النصیحه الائمه الامسلمین واجب است اما بعد از تذکر دلسوزانة متعهدانه و تذکر صریح و بی‌پرده، اما همراه با ادب و همراه با این آمادگی که ما تذکرمان را می‌دهیم، شما جمع‌بندی کنید، وقتی جمع‌بندی کردید، ما همان را اجرا می‌کنیم ولو برخلاف تذکر ما باشد این تربیت اسلامی است و همان‌طور که در رابطه با فرد صدق می‌کند در رابطه با تشکیلات و حزب هم صادق است آن تشکیلاتی می‌توانست پس از پیروزی، این انقلاب عظیم را با سرعت بیشتر در جهت اصلیش جلو ببرد که در طول امامت باشد نه در عرض آن.
منبع: کتاب خاطرات ماندگار از زندگی آیت الله دکتر سید محسن حسین بهشتی
جوانمردان