چرا مردم ایران انقلاب کردند؟

کارشناسان و خبرگان این حوزه در موضوع ریشه های انقلاب اسلامی ایران با محور قرار دادن موضوعاتی مانند مسائل اقتصادی، امور اجتماعی، مسائل سیاسی، توسعه و... موارد متعددی را ذکر کرده اند که در قالب مقالات و کتب متعدد در دسترس است، اما به نظر می رسد با وجود کاوش ها و تلاش های بسیاری که در این باره انجام گرفته همچنان جای برخی موضوعات اصلی در بین موارد ارائه شده خالی است از این رو سوال «چرا مردم انقلاب کردند؟» هنوز سوالی تازه، زنده و نیازمند پاسخ قانع کننده است. موضوع اصلی متن حاضر پاسخی نو به سوال فوق است.
فریاد اعتراضی حضرت امام (ره) نسبت به عملکرد دولتمردان رژیم پهلوی به ویژه شخص شاه، موجب شد تا مردم داشته ها و میراث تاریخی خود را بازخوانی کنند، اما نه به منظور شمارش و سنجش آنها، بلکه برای ورود به معرکه قیام، در سایه نیرویی که این داشته ها و میراث تاریخی تولید می کردند. به نظر می رسد عوامل زیر بیش از سایر عوامل در وقوع حرکت انقلابی مردم ایران موثر بود.

الف) شناخت نسبت به مردم: ایشان به خوبی نسبت به حساسیت های مذهبی و ملی مردم آگاه بود و می دانست چنانچه مردم نسبت به آنچه که در این دو حوزه می گذرد و اقداماتی که به ارزش های این دو حوزه لطمه وارد می کند، ساکت نمی نشینند.
ب) شناخت عمیق نسبت به اعمال دولتمردان رژیم شاه: که به هیچ وجه به ارزش های دو حوزه مذهب و ملیت مردم ایران توجه نمی کردند. در واقع این دو عرصه که مورد شناخت حضرت امام (ره) بود، نقطه ضعف و آسیب پذیر رژیم شاه هم بود. از این رو به مجرد شنیده شدن فریاد اعتراض امام (ره) به همراه اشارات و توضیحاتی که در خصوص باورهای مذهبی و ملی مردم در این فریاد بود، امام (ره) مورد توجه مردم قرار گرفت. رژیم شاه از امور مذهبی کاملاً تهی بود و اقدامات ضد مذهبی اش هم آنچنان واضح و آشکار بود که نمی توانست ادای مذهبی بودن را درآورد. در حوزه مسائل ملی با وجود آنکه بسیار تظاهر می کرد، اما باطن رفتارش که سرسپردگی و کرنش در برابر اجانب بود، چندان اجازه نمی داد تا مردم فریب آن تظاهر را بخورند. به این ترتیب بود که مردم و حضرت امام (ره) علیه شاه در یک نقطه و موضع مشترک قرار گرفتند.

3- اعتماد مردم به امام (ره): اولین و برجسته ترین ویژگی حضرت امام (ره) برای ارتباط با مردم این بود که ایشان به درستی تمام در مکتب اسلام تربیت شده بود. مردم به شکل کلی و جمعی نمی توانستند به هر فریاد اعتراضی روی خوش نشان دهند و به زیر هر پرچمی که در مخالفت با شاه برافراشته می شد، جمع گردند. با به میدان آمدن امام (ره) بخشی از مردم هم که نسبت به ایشان شناخت بیشتری داشتند به میدان آمدند و رفته رفته به میزانی که شناخت مردم نسبت به حضرت امام (ره) بیشتر می شد به صحنه آمدن آنها هم گسترده تر می گردید و این روند تدریجی آنقدر ادامه پیدا کرد تا در زمانی کوتاه، همه مردم ایران به حضرت امام (ره) به عنوان رهبری دینی، خودساخته، سازش ناپذیر و کسی که به دنبال رهایی ملت از چنگال استکبار داخلی و خارجی است، اعتماد کردند و پس از آن بود که همه سرمایه خود را برای پیروزی انقلاب امام (ره) به میدان آوردند. 4- آشنایی مردم با گذشته تاریخی شان از مجاری غیر رسمی: رژیم شاه در حوزه اطلاع رسانی به مفهوم کلی، سیاستی هماهنگ با حفظ امنیت خود و نیز تأمین منافع کشورهایی که در ایران صاحب نفوذ بودند، مانند آمریکا و انگلیس، اتخاذ کرده بود. در این سیاست کلی و کلان می بایست از صدا و سیمای آن زمان مطالبی پخش می شد که چارچوب ذهنی ایرانیان را در جهت تأیید موقعیت نظام حاکم و نوع ارتباطش با بیگانگان شکل می داد. نشریات و کتاب های منتشر شده هم در مطابقت با این سیاست اجازه انتشار داشتند. در کنار این دستگاه عریض و طویل رسمی اطلاع رسانی یک دستگاه اطلاع رسانی غیر رسمی نیز وجود داشت که مطالبی ارائه می کرد که با مطالب ارائه شده از سوی دستگاه اطلاع رسانی رسمی صد در صد متفاوت بود. این دستگاه غیر رسمی اطلاع رسانی سخنرانی های ایراد شده در مساجد و هیأت های مذهبی و نیز جلساتی مانند آن بود. حاضرین در این جلسات با مسائلی آشنا می شدند که تقریباً صد در صد مربوط به حوزه دین بودند و ماهیتاً وضع موجود حکومت را نفی می کردند. مطالب فراگرفته شده در مراکز دینی اندک اندک توسط حاضرین در آن جلسات به دیگران منتقل و بر دامنه فراگیری آن افزوده می شد. در این میان، مهم محتوایی بود که در مراکز دینی به آن پرداخته می شد. آشنایی هر چه بیشتر مردم با محتوای مطالب این مراکز که در ذات خود نافی حکومت شاه بودند، بذر اعتراض و مخالفت با رژیم پهلوی را در بستر آماده شده مردم می کاشت و هنگامی که این مردم فریادهای اعتراض آمیز امام (ره) را می شنیدند با جان و دل آن را می پذیرفتند و آماده قیام می شدند. 5- تضاد بین داشته ها و موقعیت موجود: دسترسی مردم از طریق مراکز آموزشی - خبری غیررسمی که غالباً در اختیار مذهبیان بود به ارزش ها و آموزه های دینی که هم آرمان ها را بیان و هم تحمل زندگی ذلت بار را نفی می کرد، مردم را وادار به تأمل در رهنمودها و اهداف اسلام در زندگی دنیوی و ارتباط آن با آخرت و نیز مقایسه آن با وضع موجود در رژیم شاه می نمود. این مقایسه که ناخواسته و به واسطه دو وضعیت کاملاً متفاوت انجام می گرفت دو پیامد مهم به همراه داشت: الف- وضعیت حاکم وضعیتی نیست که مورد تأیید اسلام باشد، زیرا مسیر آن در مسیر کاملاً مخالف با مسیر ارائه شده از سوی اسلام است و نمی تواند تأمین کننده سعادت دنیوی و اخروی مردم باشد. ب- مردمی که با آموزه ها و احکام اسلامی آشنا شده بودند به این نکته واقف گردیدند که اسلام سکوت و گردن نهادن آنها به چنین رژیم ظالم و ضد دینی را نمی پذیرد و از آنها می خواهد که در برابر چنین رژیم فاسد و ضد دین قیام کنند و حکومت اسلامی را به جای آن اقامه کنند. 6- هدایت و رهبری: مردم پس از آشنایی صحیح با وظایف دینی و اینکه می بایست با سرنگونی حکومت جور اقدام به تأسیس نظام اسلامی کنند، متوجه این مهم شدند که برای اقدام به چنین کار بزرگی به یک رهبر دینی آگاه و شجاع که قادر باشد تمام راه را طی کند نیاز دارند. این آگاهی اولیه، نگاه ها را متوجه امر هدایت و رهبری کرد. هدایت و رهبری از آن جهت مهم بود که مسیر طولانی، پرخطر و مملو از حوادث پیش بینی نشده بود. حرکت مقتدرانه و مواضع کوبنده حضرت امام (ره) و همراهی و مساعدت خواص موجب شد تا مردم دریابند که آن کسی را که برای هدایت و رهبری خود در این اقدام تاریخ ساز جست وجو می کردند آیت الله العظمی حاج آقا روح الله خمینی است. بعد از آن بود که به ندای ایشان لبیک گفتند و برای حمایت از وی تمام سرمایه خود را به میدان آوردند و با سرنگون ساختن رژیم شاهنشاهی 0052 ساله و تحقیر ابرقدرت های حامی شاه و تأسیس نظام اسلامی، توانایی اسلام برای کشورداری الهی را در معرض نگاه متعجب جهانیان قرار دادند. بدین گونه بود که عصر خمینی آغاز گردید. 1- نفس فریاد اعتراضی حضرت امام (ره): حضرت امام (ره) از دو موضوع، شناخت بسیار دقیقی داشتند. 2- مسلمان بودن مردم ایران: اسلام به عنوان یک دین آسمانی پس از ورود به ایران در تمام ادوار مهمترین نقش را در زندگی ایرانیان داشته است. در فراز و فرودهای بسیار پس از ورود اسلام به ایران، مسائل مختلفی در تاریخ ایرانیان وجود داشته که به اقتضای شرایط از اساس دستخوش تغییر و تحول شده اما آنچه که مسلم است اینکه ایرانیان در دوره پس از ورود اسلام به ایران در سخت ترین شرایط همچنان مسلمان زندگی کرده اند. مسلمان بودن ایرانیان، این آمادگی را در مردم ایجاد کرده بود تا هر گاه شخص مورد اعتمادی یک مطالبه دینی را اعلام می کرد، مردم به وی پاسخ مثبت می دادند.

دومیـــنوی مقـــاومت

آنتونیو گرامشی، مارکسیست شهیر ایتالیایی که واضع مفهوم «هژمونی» ـ به عنوان اعمال قدرتِ آمیخته با رضایت زیردستان که ریشه در ظرفیت فرهنگی و ایدئولوژیکِ مرجع قدرت دارد ـ محسوب می‌شود، پادزهر هژمونی و راهکار مقاومت در برابر آن را ایجاد یک بلوک ضدهژمون می‌داند. بلوکی که بتواند مفاهیم بدیلی را از سوی یک رهبریِ اخلاقی و فکری مستقل ارائه کند تا به شیوه‌ای ماهرانه در مقابل مفاهیم استعلاییِ نظام حاکم قرار گیرند و سیادت و چیرگی آن را به چالش بکشانند.

دین و سیاست
این اتفاق یعنی شکل‌گیری یک بلوک ضدهژمون که عرضه‌کننده ایدئولوژی بدیل باشد و به معارضه با نظام سلطه مستقر برخیزد، در سال 1979 با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به طلایه‌داری امام خمینی(ره) رخ داد و آثار شگرفی را در نظام جهانی برجای نهاد. انقلاب اسلامی ایران با اتکال به نیروی لایزال الهی و نیز به یمن زعامت مدبرانه حضرت امام و پشتیبانی عظیم توده‌های انسانی، ادبیات نوینی را وارد نظام بین‌الملل نمود و اعجاب و حیرت سیاست‌مداران و اندیشمندان جهانی را برانگیخت.



نهضت امام هرگز ماهیتی ساکن، ایستا و مُضیّق نداشت و ابداً در حدود قلمرو جغرافیایی ایران نمی‌گنجید بلکه بسیار پویا و پرشتاب در فراسوی مرزهای موطن خود حرکت می‌کرد. امام با افق دیدی ژرف و جهان‌شمول نه فقط جامعه سیاسی ایران که سراسر ملت‌های جهان را هدف قرار داد و با ورودی مقتدرانه به عرصه روابط بین‌الملل و ایجاد یک سنگر مقاومت ایدئولوژیک، به رویارویی با عظیم‌ترین کانون‌های قدرت و ثروت جهانی پرداخت. چنین شد که در محیطی کاملاً سکولار که مقدّرات همه کشورها در دو اردوگاه لیبرال سرمایه‌داری غربی و کمونیسم شرقی رقم می‌خورد، انقلابی مردمی از پیوند دین و سیاست شکل گرفت که نه سر در دامان غرب داشت و نه دل در گرو شرق و علی‌رغم اتخاذ موضعی خصمانه در مقابل ابرقدرت‌های استکباری جهان، توانست در طول سه دهه راه خود را از میان انبوه موانع، فشارها و تحریم‌ها بگشاید و به اهداف بلندی در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی دست یابد.

راهبرد مقاومتی امام(ره)
امروز بر هیچ‌کس پوشیده نیست که نظام سیاسیِ برخاسته از انقلاب اسلامی ایران، جلودار ایستادگی در برابر سیاست‌های استکباری و سلطه‌طلبانه ابرقدرت‌های جهانی و بزرگ‌ترین حامی اعتقادی جنبش‌های مقاومت در خاورمیانه محسوب می‌شود. راهبرد مقاومتی که امام خمینی با الگوگیری از مرام سیاسی شیعه در ایران به اجرا درآورد، بسیار مورد توجه ملت‌های منطقه قرار گرفت و بهانه‌ای برای آغاز حرکت‌های مشابه با مقیاس کوچک‌تر گردید. بی‌تردید بارزترین نمونه این اثرپذیری‌ها، شکل‌گیری مقاومت اسلامی حزب‌الله در لبنان بود که توانست به پیروزی‌های حیرت‌انگیزی دست یابد و ارتش افسانه‌ای اسرائیل را که همواره در مواجهات نظامی بر اعراب چیره گشته بود، دو بار در سال‌های 2000 و 2006 به زانو درآورد و بساط تجاوزگری صهیونیست‌ها را از جنوب لبنان برچیند. اکنون نیز حزب‌الله لبنان، کنشگری قدرتمند و ذی‌نفوذ در معادلات لبنان و خاورمیانه قلمداد می‌شود.

""در صورتی که ایران گامی به پس نهد، یک فرایند دومینوییِ برگشت‌ناپذیر در سرکوب جنبش‌های مقاومت خصوصاً در خاورمیانه آغاز خواهد شد که به تخلیه پتانسیل انقلابیِ ضدهژمونیک خواهد انجامید.""

مشاهده پیگیری سیاست‌های استکبارستیز از سوی ایران طی سه دهه گذشته و پایداری رهبران جمهوری اسلامی علی‌رغم حجم عظیم فشارها، تحریم‌ها، تهدیدها و توطئه‌های براندازنده، سبب شده است تا بسیاری از دولت‌ها و ملت‌های جهان خصوصاً در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین، ایران را تنها سنگر مقاومتِ باقی‌مانده در برابر امپریالیسم نظام سلطه پنداشته و به وجود آن دلگرم باشند.

به نظر می‌رسد که اکنون رابطه جمهوری اسلامی ایران با سایر جنبش‌ها و حرکت‌های مقاومتِ استکبارستیز، حکم بازی دومینو را پیدا کرده است که در آن هزاران قطعه را به صورت زنجیره علّی ـ معلولی در امتداد هم می‌چینند و سپس با وارد آمدن اولین تلنگر به قطعه نخست، تمامی قطعه‌ها به تبع آن و با برخورد متوالی به یکدیگر فرو می‌ریزند. امروز قاطبه تحلیل‌گران و سیاست‌سازان در غرب بدین اجماع رسیده‌اند که جمهوری اسلامی ایران در خط مقدم جبهه ایستادگی در برابر هژمونی ایالات متحده قرار دارد و الهام‌بخش ملل آزادی‌خواه است.



گسترش موج بیداری
رهبر انقلاب در همین زمینه می‌گویند: «حرکت جمهورى اسلامى و ملت ایران موجب شد که احساسات اسلامى در هر گوشه دنیا بیدار شود؛ در آسیا، در آفریقا و حتى در اروپا مسلمانان با نام اسلام احساسات اسلامى خودشان را سرِ دست گیرند و مبارزه‌اى را به نحوى شروع کنند.»¹ لذا اگر بتوان به نحوی مقاومت ایران را در هم شکست، برمبنای قاعده بازی دومینو لاجرم سایر گروه‌های مبارز که در پناه انقلاب اسلامی سنگر گرفته‌اند نیز سر تعظیم فرود خواهند آورد و پتانسیل مقاومت در مناطقی مانند لبنان، فلسطین، سوریه، عراق، یمن و دیگر نواحی از بین خواهد رفت. اما اتفاقات و حوادث اخیر در خاورمیانه، به‌خصوص در مصر و تونس نشان می‌دهد که دومینوی مقاومت به‌سرعت در حال پیشرفت است. موج بیداری اسلامی در جهان اسلام به حدی گسترش یافته که دیگر نمی‌توان به‌سادگی از آن گذشت.

تضعیف و یا تسلیم شدن ایران موجب می‌شود که قدرت‌های بزرگ، مشکلی برای خاموش نمودن صداهای مخالف نداشته باشند. به عبارت دیگر در صورتی که ایران گامی به پس نهد، یک فرایند دومینوییِ برگشت‌ناپذیر در سرکوب جنبش‌های مقاومت خصوصاً در خاورمیانه آغاز خواهد شد که به تخلیه پتانسیل انقلابیِ ضدهژمونیک خواهد انجامید. به همین خاطر است که جمهوری اسلامی ایران علی‌رغم متحمل شدن هزینه‌ها و فشارهای بسیار در موضوعات گوناگون بین‌المللی، حاضر به عقب‌نشینی و امتیازدهی به بلوک غرب نیست و مقابله با امپریالیسم نظام سلطه را همواره در صدر راهبردهای سیاست خارجی خود قرار می‌دهد. توجه به این ملاحظه ایدئولوژیک می‌تواند راهنمای خوبی در فهم رفتارهای ایران به عنوان یک کنشگر مهم بین‌المللی باشد.

پی‌نوشت:
1. بیانات در خطبه‌های نماز جمعه 1376/10/26

اقامه نماز جمعه تهران به امامت رهبر معظم انقلاب اسلامی

حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در اجتماع عظیم مردم مومن و انقلابی تهران در نماز جمعه تهران، دهه فجر و 22 بهمن امسال را دارای شور و حال متفاوتی خواندند و با تشریح تغییرات عمیق و اساسی ناشی از پیروزی انقلاب تاکید کردند: این تغییرات عمیق به برکت ایستادگی ملت در تمام سی و دو سال اخیر ادامه یافته و مردم ایران اکنون پس از سالها مجاهدت، انعکاس فریاد مظلومانه ولی قدرتمندانه خود را در حوادث اخیر شمال افریقا و به ویژه در بیداری اسلامی مردم  مصر و تونس مشاهده می کنند.
رهبر انقلاب اسلامی در خطبه اول نماز که با حضور بسیار گسترده مردم تهران در دانشگاه تهران و خیابانهای اطراف برگزار شد با تحلیل شرایط قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تأثیر پیروزی انقلاب اسلامی در معادلات سیاسی جهان، خاطرنشان کردند : زورگویان و مستکبران جهان برای حفظ و گسترش منافع خود در منطقه بسیار مهم و استراتژیک خاورمیانه، نقشه دقیقی را طراحی کرده بودند که سالها نیز با موفقیت آنرا اجرا کردند اما پیروزی انقلاب اسلامی تمامی معادلات آنها را بهم ریخت.
حضرت آیت الله خامنه ای در تشریح مختصات نقشه دنیای استکبار برای منطقه خاورمیانه تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی افزودند: وجود کشورهای ضعیف و دشمن یکدیگر، دارای  حکامی دست نشانده و مطیع غرب، از لحاظ اقتصادی مصرف کننده، از لحاظ علمی عقب مانده، در عرصه فرهنگی مقلد غرب، از نظر نظامی ضعیف - از لحاظ اخلاقی، فاسد و منحط و از لحاظ مذهبی کاملاً سطحی و درحد فردی یا تشریفاتی، مختصاتی بود که استکبار برای کشورهای منطقه خاورمیانه تعریف کرده بود.
ایشان انفجار عظیم انقلاب اسلامی و ظهور امام خمینی را به عنوان عالمی برجسته، حکیم، فقیه، مجاهد، شجاع، خطرپذیر و دارای نفوذ کلمه، برهم زننده استراتژی غرب در منطقه بسیار مهم خاورمیانه دانستند و تاکید کردند: تربیت و ظهور و حضور این مرد بزرگ، حقیقتا کار خدا بود.

برای خواندن ادامه مطلب کلیک فرمایید...

ارگان حلقه لندن فاش کرد بسیاری از کسانی که سال گذشته به بهانه تقلب در انتخابات، در تجمع علیه جمهوری اسلامی در خارج کشور شرکت کرده بودند، اساسا در انتخابات حضور نداشتند.

به گزارش گرداب، "جرس" که قصد داشت به همراهی اپوزیسیون مخالف اصل انقلاب با فتنه اصلاح طلبان بپردازد و پیوند اضلاع فتنه را ثابت کند، به نقل از یکی از عناصر ضدانقلاب نوشت: بسیاری از ما با آنکه در انتخابات شرکت نکرده و رای نداده بودیم، اما با جان و دل و اندکی کمک مالی، به خیابانهای شهر محل اقامتمان ریختیم و رژه رفتیم و فریاد زدیم "رای ما چه شد"، "رای ما را دزدیدن، دارن باهاش پز می‌دن"، "احمدی دروغگو، شصت و سه درصدت کو". در حالی که بسیاری از ما رای نداده بودیم، اما در حقیقت با مخالفان داخل کشور، هم‌صدایی کردیم.

این ضد انقلاب در ادامه می‌نویسد: هنگامی که به سبب بگیر و ببند، سیل عظیم فرار و مهاجرت به خارج نیز آغاز شد هر یک از ما با قلمی، قدمی، کمکهای مالی بسیار ناچیز، تا توانستیم این عزیزان گریخته را پذیرا شدیم. با آنکه بسیاری از ما از نظر اعتقادات سیاسی، با آنان هم عقیده نبودیم، اما آنان را حمایت کردیم، تحسین کردیم، یاری کردیم، با آنان هم‌صدا شدیم، در نشریاتشان قلم زدیم. من به سهم خود گفتم درست که من با آنان صددرصد همخوانی ندارم و هم عقیده نیستم، اما بسیاری مشترکات با آنان دارم که بر اساس‌‌ همان مشترکات با آنان همدلی خواهم کرد و کردم و باز هم خواهم کرد.

خاطر نشان می‌شود در جریان آشوبگری سال گذشته و پس از دستگیری تعدادی از آشوبگران کاشف به عمل آمد که اغلب آن‌ها اساسا در این انتخابات همه -یا بسیاری از- انتخابات قبلی شرکت نداشته‌اند و ادعای دروغین تقلب را بهانه‌ای برای پیشبرد پروژه آشوب مدنظر گروهک‌های ضدانقلاب و سرویس‌های جاسوسی بیگانه قرار داده‌اند. درست به همین دلیل هم بود که شعار به نفع رژیم صهیونیستی و آمریکا، آتش زدن تصویر حضرت امام^(ره) و فحاشی علیه ولایت فقیه، خط کشیدن روی نام اسلام و هتک حرمت عاشورای امام حسین^‌(ع) در آشوب‌های یاد شده مشاهده شد.